GASTBLOG, met dank aan De IT-jurist
Mogen organisaties na de inwerkingtreding van de AVG nog wel testen met echte klantgegevens?
Als binnen een organisatie persoonsgegevens worden verwerkt, moet vooraf worden geformuleerd voor welk doel deze verwerking plaatsvindt en op basis van welke grondslag. Het ligt voor de hand dat er dan voornamelijk wordt gedacht vanuit de primaire bedrijfsprocessen. Een webwinkel moet bestellingen kunnen afhandelen. Een ziekenhuis behandelt en verzorgt patiënten. Een uitkeringsinstantie verstrekt uitkeringen aan mensen die daar recht op hebben.
Op de achtergrond gebeurt er natuurlijk ook het nodige. Vrijwel alle (persoons-) gegevens worden geautomatiseerd verwerkt. Talloze ondersteunende ICT processen zorgen ervoor dat de levering van producten en diensten kan worden gegarandeerd. Als hierbij persoonsgegevens zijn betrokken vallen ook deze processen onder het begrip ‘verwerking’ en zal moeten worden beoordeeld op welke grond en met welk doel deze verwerking plaatsvindt. In veel gevallen valt dit geheel of gedeeltelijk samen met het doel dat is geformuleerd voor de primaire verwerking. Bij andere ondersteunende processen is dat minder duidelijk. Mag software voor een webwinkel worden getest met behulp van echte klantgegevens, zodat bestellingen in de toekomst nog sneller kunnen worden afgeleverd? Op basis van welke verwerkingsgrond? Kan een zorginstelling wel op een goede manier de ICT-systemen testen als daarvoor geen reële patiëntgegevens mogen worden ingezet? Het zijn namelijk vaak de onverwachte uitzonderingen die in de praktijk tot problemen leiden.
Tot 25 mei 2018 geldt de WBP
Als we op zoek gaan naar een verwerkingsgrond hebben we tot 25 mei 2018 nog te maken met de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). In artikel 9 vinden we daar de onderstaande bepaling:
9.1 Persoonsgegevens worden niet verder verwerkt op een wijze die onverenigbaar is met de doeleinden waarvoor ze zijn verkregen.
9.2 Bij de beoordeling of een verwerking onverenigbaar is als bedoeld in het eerste lid, houdt de verantwoordelijke in elk geval rekening met:
- de verwantschap tussen het doel van de beoogde verwerking en het doel waarvoor de gegevens zijn verkregen;
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)
Op 25 mei 2018 treden de bepalingen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) in werking. In artikel 6.4 van deze Verordening is de verwerking op grond van verwantschap op een vergelijkbare manier geformuleerd:
6.4 Wanneer de verwerking voor een ander doel dan dat waarvoor de persoonsgegevens zijn verzameld niet berust op toestemming van de betrokkene (…) houdt de verwerkingsverantwoordelijke bij de beoordeling van de vraag of de verwerking voor een ander doel verenigbaar is met het doel waarvoor de persoonsgegevens aanvankelijk zijn verzameld onder meer rekening met:
- a) ieder verband tussen de doeleinden waarvoor de persoonsgegevens zijn verzameld, en de doeleinden van de voorgenomen verdere verwerking;
Het is echter interessant om eens te kijken naar de overwegingen die aan de artikelen van de verordening voorafgaan. Meer concreet: overweging 49 AVG. Hieronder een ingekorte weergave:
De verwerking van persoonsgegevens voor zover die strikt noodzakelijk en evenredig is met het oog op netwerk- en informatiebeveiliging, d.w.z. dat een netwerk of informatiesysteem op een bepaald vertrouwelijkheidsniveau bestand is tegen incidentele gebeurtenissen of onrechtmatige of kwaadaardige acties (…), vormt een gerechtvaardigd belang van de verwerkingsverantwoordelijke in kwestie. (…).
Geen misverstand: het gaat hier NIET over testen in het algemeen. Overweging 49 heeft specifiek betrekking op maatregelen tegen incidentele aanvallen op informatiesystemen: bijvoorbeeld in het kader van bescherming tegen het hacken van informatiesystemen.
Het testen van software dient een ander doel. Maar, ook dit doel kan een gerechtvaardigd belang van de verwerkingsverantwoordelijke opleveren. Het ligt dan ook voor de hand om in het kader van testmanagement niet alleen aansluiting te zoeken bij de oorspronkelijke verwerkingsgrond, maar om een zelfstandige doel te formuleren op grond van het gerechtvaardigd belang van de verwerkingsverantwoordelijke. Verwantschap met het oorspronkelijk doel blijft overigens wel een voorwaarde (zie ook overweging 50 AVG).
In beginsel is testen met persoonsgegevens NIET toegestaan
Voor alle duidelijkheid: bovenstaande beschouwing heeft niet als strekking dat een gerechtvaardigd belang van de verwerkingsverantwoordelijke zonder meer een rechtvaardiging is voor het testen met klant- en relatiegegevens. Dat is het zeker niet. De AVG legt de verwerkingsverantwoordelijke de verplichting op om aan te tonen dat de verwerking zoveel mogelijk wordt beperkt (privacy by design, privacy by default). Uitsluitend in die gevallen waarin aantoonbaar geen alternatief is, is verwerking toegestaan.
Het is dan wel essentieel om de verwerking te toetsen op proportionaliteit en subsidiariteit:
- Is het belang van de verantwoordelijke gerechtvaardigd en voldoende zwaarwegend?
- Zijn alle eventuele alternatieven voor het doel ontoereikend? Hierbij kan worden gedacht aan pseudonimisering of het gebruik van synthetische data. Er zijn diverse tools ontwikkeld die fictieve datasets genereren. Bij het gebruik van productie-data zullen test-managers moeten kunnen aantonen dat deze hulpmiddelen ontoereikend zijn.
- Zijn de belangen van de betrokkenen voldoende gewaarborgd?
De AVG legt de lat behoorlijk hoog. Het is dan ook van groot belang dat verwerkingsverantwoordelijken een goede analyse maken van alle vormen van verwerking binnen hun organisatie. Dat biedt een goede basis voor nemen van gemotiveerde besluiten.
Supportbook biedt samen met EntrD oplossing voor anonimiseren van test- en acceptatieomgevingen
Supportbook ondersteunt meer dan 40 klantorganisaties in de dagelijkse uitvoering van hun test- en acceptatieprocessen. Supportbook is een samenwerking gestart met het bedrijf EntrD uit Heerenveen. EntrD biedt met hun product Datafactory een oplossing die persoonsgegevens eenvoudig anonimiseert. De tool werkt database-onafhankelijk en is toe te passen op de hele softwareketen. Na anonimisering zijn persoonsgegevens veilig te gebruiken voor test- en analysedoeleinden, in lijn met de nieuwe wetgeving.
Wilt u meer weten over deze oplossing, lees dan hier een uitgebreide toelichting of neem contact met ons op: info@supportbook.nl
De IT-jurist
Wilt u meer weten over de inhoud van dit blog, neem dan contact op met De IT-jurist: info@it-jurist.nl
